نهایت اهداف و آرمان ها ، تنها به کسانی می رسد که اهل تهذیب نفس و جهاد با نفس خویش هستند

ترجمه کلمه به کلمه :

• ذُروَهُ : قله ، اوج ، بالاترین نقطه
• الغایاتِ : هدف‌ها ، مقصودها ، نهایت‌ها (جمع غایت)
• لا یَنالُها : به آن نمی‌رسد ، آن را به دست نمی‌آورد
• إلاّ : مگر ، جز
• ذَوُو : صاحبان ، دارندگان (از ریشه “ذا” به معنای صاحب)
• التَّهذیبِ : پاکسازی ، پیراستن ، تزکیه نفس
• وَ المُجاهَداتِ : و تلاش‌های پیگیر ، مجاهدت‌ها ، مبارزات سخت (جمع مجاهده)

این حدیث شریف ، نقشه راهی برای رسیدن به بالاترین مراتب کمال ، موفقیت و اهداف عالی در زندگی ارائه می‌دهد . امام علی علیه السلام با این کلام نورانی ، روشن می‌سازند که برای دست یافتن به “ذروه الغایات” (قله اهداف) ، صرف آرزو یا استعداد کافی نیست ؛ بلکه دو بال اساسی لازم است : تهذیب و مجاهدت .

1. ذروه الغایات ( قله اهداف ) : این عبارت به معنای بالاترین و ارزشمندترین اهداف و مقاصد است . این اهداف می‌تواند شامل موارد مختلفی باشد ، هم در جنبه‌های معنوی و هم در جنبه‌های دنیوی :
   • کمال معنوی : رسیدن به درجات بالای عرفان ، قرب الهی ، اخلاق حسنه ، و پاکی روح .موفقیت‌های بزرگ : دست یافتن به مدارج عالی علمی ، شغلی ، اجتماعی و هر موفقیت چشمگیری که نیاز به تلاش و همت فوق‌العاده دارد .سعادت حقیقی : رسیدن به آرامش و رضایت درونی پایدار ، و زندگی‌ای که معنا و هدف والایی دارد .
   • امام علیه السلام تأکید می‌کنند که این قله‌ها خود به خود فتح نمی‌شوند و راه رسیدن به آن‌ها مسیری ویژه است.
2. تهذیب ( التَّهذیبِ ) : “تهذیب” به معنای پاکسازی ، تصفیه ، پیرایش و زدودن آلودگی‌ها و نقص‌هاست . در اینجا منظور “تهذیب نفس” است ؛ یعنی :
   • پاکسازی اخلاق : زدودن رذایل اخلاقی مانند حسادت، تکبر ، بخل ، دروغ ، کینه ، حرص و شهوت‌رانی‌های بی‌حد.
   • آراستن به فضایل : مزین شدن به صفات نیکو مانند صبر ، شکر ، تواضع ، فروتنی ، صداقت ، سخاوت ، مهربانی و عدالت .
   • اصلاح نیت‌ها : خالص کردن انگیزه‌ها برای انجام کارها و دوری از ریا و خودنمایی .
   • شناخت نقاط ضعف و قوت : آگاهی از عیوب و تلاش برای رفع آن‌ها و تقویت نقاط قوت .
   تهذیب ، به معنای ساختن درونی محکم و پاک است که بستر لازم را برای تحمل سختی‌ها و ادامه مسیر فراهم می‌کند . بدون تهذیب ، انسان حتی اگر تلاشی هم بکند ، به دلیل ضعف‌های درونی ، کج‌روی‌ها و ناخالصی‌ها ، نمی‌تواند به قله برسد یا حتی اگر برسد ، سقوط خواهد کرد.
3. مجاهدت‌ها ( وَ المُجاهَداتِ ) : “مجاهدت” به معنای تلاش و کوشش بسیار ، مبارزه ، و همت گماشتن با سختی‌ها و موانع است . این بخش از حدیث بر جنبه عملی و پیگیری مداوم تأکید دارد :
   • تلاش بی‌وقفه : پشتکار در یادگیری ، کار ، عبادت ، و هر تلاشی که برای رسیدن به هدف لازم است .
   • مقاومت در برابر مشکلات: پایداری در برابر ناامیدی، شکست‌ها، موانع بیرونی و وسوسه‌های درونی.
   • غلبه بر نفس اماره : مبارزه با تنبلی ، سستی ، راحت‌طلبی و خواسته‌های نامشروع نفس .
   • استمرار و مداومت : این مجاهدت‌ها باید پیوسته و بدون توقف باشند ، چرا که رسیدن به قله یکباره اتفاق نمی‌افتد .

رابطه تهذیب و مجاهدت:

این دو مفهوم مکمل یکدیگرند و بدون هم بی‌نتیجه می‌مانند :

• تهذیب بدون مجاهدت: مانند طراحی یک ماشین بی‌نقص است که هیچ وقت ساخته نمی‌شود . نیت خوب و صفات نیکو به تنهایی کافی نیستند ، باید عمل و تلاش هم باشد .
• مجاهدت بدون تهذیب : مانند ماشینی است که بدون نقشه و بدون راننده ماهر به سرعت حرکت می‌کند . ممکن است به سرعت به جایی برسد ، اما مسیرش اشتباه باشد یا در نهایت به سقوط منجر شود . تلاش‌های بدون اخلاص ، بدون نیت پاک و بدون اصلاح نفس ، ممکن است به اهداف مادی هم برسند ، اما سعادت حقیقی و کمال انسانی را به ارمغان نخواهند آورد .

از سیم‌خاردار نفست عبور کن

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای :« رهبر انقلاب : این حرف من نیست ، حرف یک رزمنده‌ی همدانی است که اگر چنانچه از سیم خاردار میخواهی رد بشوی ، اوّل باید از سیم خاردار نفْست عبور کنی . وقتی گرفتار خودمان هستیم ، نمیتوانیم کاری انجام بدهیم ؛ این را آنها به ما یاد دادند ؛ این را آن جوان ۲۰ ساله یا ۲۵ ساله‌ی رزمنده به ما تعلیم داد ، از آنها یاد گرفتیم ؛ این یک ثروت عظیم است .»

۹۵/۱۲/۱۶

رزمنده‌ی همدانی: شهید علی چیت‌سازیان ؛ فرمانده اطلاعات علمیات لشگر انصارالحسین همدان ؛  نقل شده توسط شهید حاج علی خوش‌لفظ در کتاب «وقتی مهتاب گم شد».